متیلن کلراید چیست؟
متیلن کلراید ماده شیمیایی است که از واکنش بین متان و کلر تولید میشود. این ماده از لحاظ خواص فیزیکی و شیمیایی به کلروفرم شبیه است با این تفاوت که سمیت کمتری نسبت به آن دارد، به علت ظرفیت و حلالیت بالا، فراریت، پایداری و غیر قابل اشتعال بودن در بسیاری از صنایع از جمله صنایع رنگ و رزین، داروسازی؛ پتروشیمی، نساجی و همچنین تولید شوینده ها و حلال بسیاری از رزین ها، موم ها، چربی ها و حتی پروتئین ها مورد استفاده قرار می گیرد.
متیلن کلراید ماده ای فرار است که حلالیت آن در نمک های کلردار، دیاتیل اتر و اتیل الکل بالا بوده اما در آب به صورت جزئی حل می شود. این ماده در حلال های هیدروکربنی بسیار پایدارتر است. معمولا به شکل مخلوط آزئوتروپی با کلروفرم و دیگر ترکیبات هیدروکربنی کلردار یافت می شود. دمای تجزیه این ماده 120ºC است که برای جلوگیری از تجزیه این ماده و واکنش احتمالی با آلومینیوم موجود در کاتالیزورها در روند تولید درصد کمی از ترکیبات فنولی مثل فنول، هیدروکینولین، پاراکروزول، رزورسینول، تیمول و 1-نفتول استفاده می کنند. میتوان از ترکیبات نیترومتان یا دیاکسان نیز به این منظور استفاده نمود.
با وجود پایداری این ترکیب، افزودنی هایی نیز برای افزایش پایداری آنها در مقادیر جزئی به متیلن کلراید اضافه می شود. در فاز گازی این ماده می تواند با نیتروژن دی اکسید واکنش دهد و تولید دی اکسیدکربن، نیتروژن اکسید و هیدروژن کلرید می نماید. متیلن کلراید بعنوان آغازگر برای تولید بروموکلرومتان نیز استفاده می شود. برای تولید ارگانوسیلیکاها نیز در دمای 400ºC از بخار آن به همراه سیلیس و مس تحت گاز نیتروژن استفاده می شود.
این ماده بسیار فرار است و در معرض این ماده قرار گرفتن در غلظت های بالا و استنشاق آن دچار مسمومیت شده و در مواردی حادتر می تواند باعث مرگ و میر شود. این ماده اثر جدی بر روی سیستم عصبی مرکزی انسان می گذارد. استنشاق متیلن کلراید منجر به اثراتی مانند سرگیجه، سردرد، تهوع، بی حسی انگشتان دست و پا و از دست دادن تمرکز و حافظه شود. بعلاوه بعنوان یک ماده ی سرطان زا نیز شناخته میشود. اداره ی ایمنی و بهداشت حد مجاز آن را بین ppm 25-500 اعلام کرده است. یکی دیگر از الزامات مهم برای استفاده از این ماده شیمیایی دو مرحله عبور از فیلتر زغالی، تحت جریان هوا است.
تولید متیلن کلراید
روش های متداول تولید این ماده، واکنش بین متان و گاز کلر و نیز روش کلردار کردن متانول می باشد. در روش اول تحت دمای بالا این واکنش انجام می شود. در روش دوم متانول بایک جریان برگشتی از هیدروکلریک اسید با درصد کمی فسژن واکنش می دهد. سپس با واکنش بین این دو کلروفرم و متیلن کلراید تولید میشود. برای خالص سازی مخلوط بدست آمده از روش تقطیر استفاده می شود. به موازات تولید این ماده می توان از واحد کلردار کردن پروپان برای تولید تتراکلرواتیلن و پرکلرواتیلن استفاده نمود. مخلوط این حلال ها با تقطیر از هم جدا می شوند تا محصول خالص بدست آید. ترکیب درصد رایج متیلن کلراید و کلروفرم موجود در واحد تولید از 25-75 تا 50-50 می باشد.
شناسایی متیلن کلراید
رایج ترین متد شناسایی این ماده کروماتوگرافی گازی است. با توجه به جرم مولکولی متیلن کلراید از ستون متوسط برای این کروماتوگرافی استفاده میشود و دتکتور مناسب برای این شناسایی دتکتور یونیزاسیون شعله است.
کاربردهای متیلن کلراید
متیلن کلراید بعنوان حلال
حلال های رنگ کاربردهای مختلفی هم در مقیاس صنعتی و هم در مقیاس نیمه صنعتی و خانگی دارند.
حلال های صنعتی بطور گسترده ای در صنایعی مانند اتوموبیل سازی، مبلمان، پلاستیک، الکترونیک و محصولات لاستیکی استفاده می شوند. در هلند حدودا 25% بازار هدف حلال ها در حوزه مصارف خانگی است. تکنیک های استفاده از این ماده در صنعت عبارتند از: پوشش دستی، فرو بردن در مخزن حلال و اسپری کردن. همچنین متیلن کلراید را با دیگر ترکیبات شیمیایی مخلوط می کنند تا پوشش دهی را افزایش دهد. افزودنی های دیگری مانند الکلها، اسیدها، آمینها یا آمونیوم هیدروکسید، شوینده های خانگی، و پارافین و واکس نیز به این مخلوط میتوان اضافه کرد تا کارایی بالاتر برود.
متیلن کلراید بعنوان حلال در سیمان نیز بکار میرود تا به انحلال رزین در این مواد بعنوان چسبنده کمک کند. همچنین از مخلوط کردن این ماده با نفت و هیدروکربن های کلره شده می توان تمیز کننده صنعتی تولید نمود.
متیلن کلراید در اسپری ها
فراریت بالای این ماده باعث می شود تا از آن در اسپری ها استفاده شود. اسپری رنگ یا اسپری حشره کش نمونه ای از این موارد می باشد.
متیلن کلراید در داروسازی
دو کاربرد عمده متیلن کلراید در صنایع داروسازی شامل استفاده به عنوان حلال و همچنین به عنوان عامل پوشش دهی قرص ها می باشد. در این صنعت معمولا با تقطیر این حلال را بازیابی می کنند. در ساخت استروئیدها، آنتی بیوتیک ها و ویتامین ها از این ماده استفاده می شود.
متیلن کلراید در صنایع شیمیایی
در دیگر صنایع مثل تولید پلی کربنات ها از متیلن کلراید بعنوان حلال فرایند تولید استفاده می شود. پلی کربنات ها را از واکنش بین فنول، فسژن و متیلن کلراید بدست می آورند. برای ساخت پوشش های مقاوم در برابر نور نیز از متیلن کلراید استفاده می شود. این ماده بعنوان حامل برای ساخت حشره کشها و آفت کش ها نیز استفاده می شود.
از متیلن کلراید جهت روغن زدایی در صنایع الکتروشیمی نیز استفاده می شود. در این صنایع فلزات قبل از رنگ شدن، پوشش دهی با پلاستیک و یا ورقهای شدن با این حلال تمیز می شوند.
در فرایندهای استخراج در صنایع غذایی مثل استخراج کافئین از قهوه و تولید قهوه ی بدون کافئین از این ماده استفاده میشود.
از دیگر کاربردهای این ماده میتوان به صنایع چاپ و روکش پارچه اشاره کرد. همچنین از این ماده در واکس زدایی از نفت و فرآوری نمودن دانه های کشاورزی نیز استفاده میشود.